علت طغیان بعضی رودخانه های استان هرمزگان - مجله پریها

جهت دریافت خدمات اجرای سقف روف گاردن با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. روف گاردن و بام سبز با بهترین قیمت و بهترین کیفیت را از ما بخواهید.

باقر قرمزچشمه، رییس گروه هیدرولوژی و توسعه منابع آب پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در گفت وگو با خبرنگاران، دلایل اصلی وقوع سیل در استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان را تشریح کرد و گفت: یکی از دلایل اصلی وقوع سیل، میزان و شدت بارش در این مناطق است، زیرا شدت بارش در ضلع شرقی دریای عمان کم سابقه بوده است.

تبدیل اراضی حاشیه رودخانه ها به اراضی زراعی

وی با بیان اینکه عوامل انسانی و پوشش گیاهی نیز دلایل موثر دیگر در بروز سیل هستند، گفت: بارش شدید در ارتفاعات و بالادست باعث طغیان رودخانه های سدیج، گابریک، جگین و رودخانه های فرعی دیگر در استان هرمزگان شده است. علاوه براین کشاورزان به حریم این رودخانه ها تجاوز نموده اند و اراضی حاشیه رودخانه ها تبدیل به اراضی زراعی شده و تاحدودی مورفولوژی آنها را نیز تغییر داده اند. در حقیقت می توان گفت کاهش ظرفیت انتقال آب در بستر رودخانه ها یکی از عوامل طغیان و در نهایت وقوع سیل شده است. از طرفی طراحی نامناسب و کم دقت بعضی پل هایی که روی رودخانه ها قرار گرفته بودند باعث شده بود این پل ها همچون سد عمل نموده و آب رودخانه را در پشت خود ذخیره نمایند که در نهایت حجم ذخیره شده آب با فشار زیادی پل و مناطق اطراف را تخریب نموده بود. به طور مثال در دو پل سمت چپ و راست پل اصلی رودخانه سدیج در راستا جاده ساحلی به دلیل طراحی نامناسب و طغیان رودخانه سدیج به سمت آنها، هر دو پل تخریب و خسارات زیادی به این جاده وارد شد.

خاک جنوب کشور حساس به فرسایش است

قرمز چشمه با اشاره به اینکه خاک مناطق جنوب کشور به فرسایش حساس است، گفت: خاک مناطق جنوبی کشور به ویژه مناطق سیل زده از نوع مارن (گونه ای از خاک) و لسی (بسیار حساس به فرسایش) است و به دلیل نفوذپذیری اندک و وجود املاح زیاد در آنها، در مقابل نیروی کنش آب با کمترین رواناب ایجاد شده به سرعت فرسایش می یابند؛ به طوری که در بعضی مناطق به ویژه منطقه دشتیاری، خندق های بزرگی ایجاد شده و تصور نمی گردد جریان آب در کمتر از 24 ساعت توانسته باشد این خندق ها را ایجاد کند. حتی در بعضی مزارع چندهکتاری تا حدود چهار متر خاک شسته شده و رودخانه و شالی پدید آورده است.

وی علت ایجاد خندق ها را نفوذ آب به شکاف خاک دانست و گفت: خاک مناطق جنوبی کشور دارای شکاف و پایپ است و آب ناشی از بارندگی در داخل این شکاف ها و پایپ ها قرار گرفته و خندق ها را ایجاد نموده است.

الگوی بارش در شمال و جنوب کشور متفاوت است

رییس گروه هیدرولوژی وتوسعه منابع آب پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در پاسخ به اینکه آیا تجارب به دست آمده در سیل فروردین ماه در شمال کشور نتوانست به کنترل سیل و کاهش خسارات ناشی از آن در این مناطق یاری کند؟ بیان نمود: رفتار سیل و نوع بارش در جنوب کشور متفاوت است. در جنوب کشور بارش ها به صورت کوتاه مدت (حدود 24 ساعت) و با شدت بالا بود؛ در حالیکه در شمال و غرب کشور این بارش ها بعضا تا چند روز ادامه داشت. حتی نوع خاک در شمال و جنوب کشور تفاوت های زیادی دارد و این متغیرها و الگوی های بارش متفاوت باعث شد تجارب به دست آمده از سیل های فروردین امسال نتواند راهگشای کامل کاهش خسارت در مناطق جنوبی کشور باشد.

به گفته وی بعضی از این مناطق جنوبی کشور تا به امروز چنین بارش هایی را تجربه ننموده بودند.

در کل کشور حدود 10 درصد آبخیرداری صورت گرفته

وی در پاسخ به اینکه آیا در مناطق جنوبی کشور اقدامات آبخیزداری و آبخوان داری صورت گرفته است؟ اظهار کرد: براساس اعلام سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، عملیات آبخیزداری و آبخوان داری در حدود 10 درصد از حوضه ها صورت گرفته است. به طور کلی می توان گفت که این علم هنوز در کشور جوان است و شاید دولت باید اهتمام ویژه ای در این زمینه داشته باشد، زیرا اگر آبخیزداری و آبخوان داری به موقع و مناسب انجام می شد، روان آبها در سرشاخه ها با عملیات مکانیکی، بیولوژیکی و به ویژه بایومکانیکی مدیریت می شدند و همین امر می توانست در کاهش خسارات ناشی از سیل بسیارموثر باشد و باعث تغذیه آبخوان و تقویت آبهای زیر زمینی گردد.

استفاده ازحوضچه های سنتی یادگار برای مهار سیل

این پژوهشگر منابع آب در پاسخ به اینکه در جنوب کشور از چه شیوه های برای مهار سیل استفاده می گردد؟ گفت: مردم به صورت سنتی برای مهار سیل از دگارها یا دیگر روش های سنتی استفاده می نمایند. این دگارها علاوه بر پخش سیلاب، کابردهای دیگری نیز دارند؛ به طوری که با ایجاد آنها به نوعی آب در محفظه های استخر مانندی ذخیره و بعد از فروکش کردن سیل، از آب باران برای مصارف کشاورزی استفاده می گردد.

قرمز چشمه در ادامه صحبت هایش با اشاره به اینکه مارن (گونه ای خاک) به شدت قابل شست وشو بوده و حجم رسوب بالایی دارد، اظهار کرد: آبخیرداری دراین مناطق از اهمیت بالایی برخوردار است. البته این کار بایستی با مشارکت مردم صورت گیرد، زیرا بومیان منطقه تجربیات خوبی دارند که گاهی احتیاج است این تجربیات به روز شوند. از طرفی دگارها نیز تجارب موفقی هستند که قرن هاست در این مناطق مورداستفاده قرار می گیرند و با روان آبهای شدید سازگاری دارند اما بایستی احیا شوند، زیرا بعضا در بعضی مناطق این دگارها به علل مختلف تخریب شده اند.

وی اضافه نمود: در حقیقت باید گفت علاوه برآبخیرداری و افزایش بودجه آن، بایستی وام های کم بهره یا بدون بهره برای احیای دگارها به این مناطق تعلق گیرد و به مردم نیز آموزش های لازم داده گردد. همچنین تجربیات خوبی توسط ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری در هر دو استان به دست آمده است. نمونه های آنها نیز بندهای سیل گیر در بعضی مناطق است که این سازه ها توانسته بودند نقش بسیار مناسبی در مدیریت سیلاب داشته باشند. به عنوان نمونه می توان به بند خاکی نزدیک دیرمان یا بند خاکی خارک اشاره نمود.

فرسایش 10 میلیون مترمکعب خاک در بخشی از استان هرمزگان

قرمز چشمه در انتها توضیح داد: برآورد اولیه که در حاشیه رودخانه سدیج استان هرمزگان در بازدید صحرایی صورت گرفت، معین شد که سیل حدود 10 میلیون مترمکعب خاک را فرسایش داده است و اگر ارزش مالی خاک در کشور 14 هزار تومان در نظر گرفته گردد، در یک منطقه کوچک فقط 140 میلیارد تومان خاک از دست رفته است و این موضوع از دید مسئولان کشور غافل مانده؛ در حالی که آنها باید بدانند خاک ازدست رفته قابل ترمیم نیست.