توصیه ژان کلود کریر به نمایشنامه نویسان ایرانی - مجله پریها

به گزارش خبرگزاری فارس، نشست تخصصی دیالوگ بدون مرز با موضوع رابطه متقابل تئاتر ایران و فرانسه در حالی در خانه تئاتر برگزار گردید که ژان کلود کریر به دلیل بیماری ناگهانی نتوانست در این نشست حضور پیدا کند و پیغامی ویدئویی برای این نشست ارسال کرد.

ابتدای مراسم، امین عظیمی، منتقد تئاتر و عضو انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران تئاتر که گرداننده این برنامه بود، توضیحاتی راجع به برنامه ارائه کرد و از سخنران اصلی برنامه دعوت به سخنرانی کرد.

احمدرضا خاکی، استاد دانشگاه و کارگردانی که تاکنون دو نمایشنامه از ژان کلود کریر را به روی صحنه برده است، سخنران نخست این نشست بود که درباره رابطه تئاتر متقابل تئاتر ایران و فرانسه سخن گفت.

وی نخست به شرایط دیپلماتیک ایران و فرانسه در دوران استعمار اشاره نمود و آشنایی فرانسوی ها با فرهنگ ایران را مربوط به لشکرکشی ناپلئون به مصر و یافتن راهی برای ورود به هند دانست و اضافه کرد: ایران در آن موقع در مسیری قرار داشت که از نظر سیاسی برای دولت های دیگر اهمیت زیادی داشت و توجه آنها را به خود جلب کرد؛ همین مسئله موجب برقراری رابطه ایران و فرانسه شد و آشنایی آنها با فرهنگ و تئاتر ایران را رقم زد.

خاکی در ادامه مهم ترین دوره تاریخی نمایشی ایران را مربوط به دوره قاجار دانست و گفت: در همین زمان است که با حضور تعداد زیادی سفرنامه نویس خارجی در ایران روبرو می شویم و ستایش های محققان و پژوهشگران و نویسندگان فرانسوی از تعزیه را شاهد هستیم که توسط آنها به مخاطب فرانسوی معرفی گردیده است.

کارگردان نمایش های کریر، سفر ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به اروپا را دو عامل بسیار تاثیرگذار بر تئاتر ایران دانست و اضافه کرد: ساخت تکیه دولت و حتی شکل ظاهری آن هم متاثر از این سفرها بوده است؛ اما تئاتر به شکل مدرن آن با تاسیس دارالفنون اتفاق می افتد که برای اولین بار نمایشنامه های مولیر توسط بازیگران فرانسوی و به زبان فرانسه در آن اجرا می گردد و این آغاز تئاتر به در ایران به آن مفهومی است که مد نظر ما است.

خاکی در خاتمه سخنان خود بر لزوم تحقیق و پژوهش برای از بین بردن خلاء های پژوهشی و اضافه کردن بر دانسته های خود از تئاتر جهان و فرانسه هستیم برای از بین بردن فاصله ها هستیم.

در ادامه مراسم قطب الدین صادقی کارگردان و استاد دانشگاه نیز علاوه بر تعزیه بر تئاتر روحوضی اشاره نمود و گفت: ما در ایران ذخایر نمایشی بسیاری داریم؛ اما آنچه که مهم است این است که در زمان قاجار ما تئاتر مداخله گر و منتقد نداشته ایم که بتواند فساد قاجار و نظام حاکم را افشا کند و به همین دلیل به سوی تئاتر مدرن رفتیم.

صادقی اضافه کرد: ما در دیالوگ دنبال شبیه شدن نمی گردیم بلکه دنبال ضد هستیم و از انتقاد و دیالوگی که از تئاتر فرانسه و دیگر کشورها کسب نموده ایم دور گردیده ایم. در دیالوگ باید چیزی به دست بیاوریم نه اینکه چهارنعل شبیه آنها شویم.

توصیه هنرمند فرانسوی به نمایشنامه نویسان ایرانی

در ادامه ویدئویی از ژان کلود کریر پخش شد که در بیمارستان ضبط گردیده و برای این نشست فرستاده گردیده بود او در این پیغام آمده بود:

بسیار خرسندم در کشوری هستم که سال های زیادی است آن را به دلایل متعددی می شناسم؛ اول اینکه با نهال تجدد زنی ایرانی و فرهیخته و بزرگ ازدواج کردم و سپس عطار که به فرانسه ترجمه گردیده است. از این متن شاعرانه به درخواست پیتر بروک که 35 سال با او کار کردم نمایشنامه مجمع پرندگان را سال 79 و برای او نوشتم که در کشورهای زیادی از جمله ایران کار شد و به زبان فرانسه هم ترجمه شد. من با این متن رابطه شخصی و عمیق و عاطفی برقرار نموده و بارها به آن رجوع کردم و این یکی از دلایل مهم وابستگی من به ایران بود. وابستگی دیگری به کشور هندوستان هم داشتم که در مورد آن بسیار کار کردم.

وی سپس به شیوه کار کردن درباره متن عطار اشاره نمود و گفت: این متنی بود که سال ها می شناختیم اما هیچ گاه تصور اینکه نمایشنامه ای از آن بسازیم را در ذهن نداشتیم. ما این متن را می شناختیم و از آن استفاده می کنیم تا به بازیگران جزئیات آوایی و تمرین های بدنی بدهیم. مثل شبیه سازی پرواز پرندگان خیلی برایمان مفید و کاربردی بود.

کریر در ادامه گفت: تئاتر قدیمی ترین شیوه هنرهای نمایشی است. چراکه تنها احتیاج به یک موجود زنده در برابر گروهی دیگر دارد و قبل از تمامی هنرها وجود داشته است و به همین خاطر زنده ترین نوع هنرهاست. چیزی که تعجب آور است این بوده که تئاتر نه تنها نمرده بلکه امروز به طرز شگفت آوری مبدع و غیر منتظره است و مثل موجودات زنده مثل خود ما در تمامی جهان حرکت می نماید. می خواستم امروز در خصوص این مسئله با شما سخن بگویم اما متاسفانه بیماری، کهولت سن و خستگی، فصل دیگری را رقم زد. در نهایت می توانم به شما بگویم به شمایی که تصمیم گرفتید در حوزه تئاتر کار کنید که شما در شکلی از نمایش هستید که قدیمی ترین و در عین حال جدیدترین نوع نمایش است. شکلی که نه تنها به گفته پیتر بروک اجازه نشان دادن را می دهد بلکه تداعی گر نیز هست. با چند ژست چند رنگ و حتی چند کلمه می توانیم گاهی در فضایی محدود جهانیی را تداعی کنیم.

او در خاتمه توصیه کرد: خیلی به نمایشنامه های گذشته رجوع نکنید؛ باید آنها را شناخت به خصوص نمایشنامه های بزرگ کلاسیک و نمایشنامه های یونانی را اما سعی کنید که در بطن داستان های سنتی و اساطیری ایرانی کارهای جدید خلق کنید.

حجت الله ایوبی دبیر کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز در ادامه با اشاره به اینکه هفده سال است که با ژان کلود کریر دوست است گفت: ایشان علیرغم بیماری بسیار علاقه مند بود که در این برنامه شرکت داشته باشد اما وضعیت ایشان موجب شد که پزشکان این اجازه را به ایشان ندهند.

او اضافه کرد: کریر علاقه فراوانی به ایران دارد با اینکه دسترسی به کریر برای فرانسوی ها هم سخت است اما تاکنون هرکجا پرچم و فرهنگ ایران مطرح بوده در آن حضور پیدا نموده است. حتی چند سال پیش می گفت بگذارید من با مدیران فرهنگی ایران صحبت و قانع شان کنم تئاتر و سینما خطری برای هیچ حکومتی نیست! ایشان معتقد است تئاتر و سینمایی می تواند به همه جای جهان سر بزند که از یک جایی آمده و اصالت داشته باشد.

ایوبی در خاتمه گفت: من از طرف آقای ژان کلود کریر ماموریت دارم از حاضران در این برنامه قدردانی کنم.

در خاتمه مراسم نیز شهرام گیل آبادی مدیرعامل خانه تئاتر از اهداء نشان عالی خانه تئاتر به ژان کلود کریر اطلاع داد که پس از برنامه توسط او، ایرج راد و بهزاد فراهانی به نمایندگی از اعضای خانه تئاتر در بیمارستان گاندی به این هنرمند پیشکسوت و نمایشنامه نویس بزرگ فراسوی اهدا شد.

در این برنامه ایرج راد، بهزاد فراهانی، اصغر همت، مسعود دلخواه، منصور خلج، رویا تیموریان، آتیلا پسیانی، صدرالدین زاهد، مریم کاظمی، محمد ساربان، اصغر دشتی، فیلیپی بن تژراه، نماینده سفارت فرانسه و بسیاری از اعضاء هیئت مدیره های انجمن های خانه تئاتر و علاقمندان حضور داشتند.