چرا چینی ها نمی خواهند برای ما خورو فراوری نمایند؟ - مجله پریها

با تور چین سفری فراموش نشدنی را تجربه کنید.

فراوری محصولات چینی در ایران خودرو و سایپا طی یک سالی که از نقض توافق هسته ای و برجام توسط آمریکا می گذرد، روندی نزولی داشته و احتمالا بعضی از آن ها فعلا جایی در سبد فراوری این دو شرکت طی امسال نخواهند داشت.

در باب این ماجرا دو سناریوی کلی مطرح است که یکی حاکی از افت مدیریت شده فراوری خودرو های چینی است و دیگری بر چالش تامین قطعات و بی میلی چشم بادامی ها به ادامه همکاری با شرکت های ایرانی دلالت دارد.

اگرچه اوایل ورود خودرو های چینی به بازار داخل (توسط بخش خصوصی)، فراوری و عرضه این محصولات در دو شرکت خودروساز بزرگ کشور عملیاتی نشد، اما در نهایت آن ها نیز میزبان چشم بادامی ها شدند. البته در میانه های دهه 80، ایران خودرو قصد داشت با چری چین وارد فاز همکاری مشترک گردد، اما وزارت صنایع و معادن اجازه این شراکت را نداد و چری تمرکز خود را روی مشارکت با بخش خصوصی گذاشت.

ورود همه جانبه خودروسازان چینی به ایران از اوایل دهه 80 کلید خورد و هرچه گذشت، حضور آن ها در بازار خودرو پررنگ و پررنگ تر شد. چینی ها در آن مقطع به دنبال آزمون و خطا در بازار ایران بودند و توانستند ظرف مدتی نه چندان طولانی، بیشتر سنگر های بخش خصوصی صنعت خودروی کشور را فتح نمایند.

با تحریم خودروسازی ایران در سال های 91 و 92، چینی ها بهترین استفاده را از انزوای صنعت خودروی کشور برده و نفوذشان را گسترده تر کردند و بعد ها پای ایران خودرو و سایپا نیز به مونتاژ محصولات چینی باز شد. ابتدا سایپایی ها بودند که با مونتاژ محصولی از شرکت زوته به نام آریو، فراوری اولین خودروی چینی را با خودروسازی نیمه دولتی کشور رقم زدند.

در ادامه، اما ایران خودرویی ها نیز به سراغ دانگ فنگ رفتند تا از رقیب نارنجی پوش خود عقب نمانند. غول های جاده مخصوص به آریو و دانگ فنگ بسنده ننموده و بعد ها سه محصول دیگر به نام های برلیانس، چانگان و هایما را نیز به سبد محصولات چینی خود افزودند.

چانگان و برلیانس میهمان سایپا و زیرمجموعه اش پارس خودرو شدند و ایران خودرو نیز میزبانی از هایما را در سایت خراسان بر عهده گرفت.

نگاهی به آمار فراوری خودروسازان طی سال های 93 تا 96 نشان می دهد تیراژ مونتاژی های چینی ایران خودرو و سایپا روندی رو به رشد داشته و این خودرو ها توانستند در این مدت بازار نسبتا قابل توجهی را برای خود دست و پا نمایند. این در حالی است که فراوری مونتاژی های چینی ایران خودرو و سایپا طی یک سال گذشته رو به افت رفته و بعضی حتی در آستانه توقف قرار گرفته اند.

گمان می رفت فراوری خودرو های چینی در تحریم های جدید نیز مانند دور قبلی روندی رو به رشد یا حداقل با ثبات داشته باشد، با این حال عکس این اتفاق رخ داد. آمار ها نشان می دهد هرچه از شروع تحریم علیه خودروسازی ایران گذشته، آمار مونتاژی های چینی در جاده مخصوص آب رفته است و حالا نیز احتمال می رود فراوری بعضی از آن ها طی امسال به طور کامل متوقف گردد.

در این شرایط پرسش اینجاست که دلیل افت شدید و حتی توقف فراوری خودرو های چینی در ایران خودرو و سایپا چیست؟ آیا کمبود قطعات و بی میلی چینی ها به ادامه همکاری با خودروسازی ایران دلیل این ماجرا است؟ یا اینکه خودروسازان بزرگ کشور به دلیل به صرفه نبودن فراوری خودرو های چینی با توجه به هزینه ها و قیمت های فعلی، فراوری را قطره چکانی یا متوقف نموده اند؟

بی میلی خودروسازان چینی

طبق سناریوی اول، دلیل اصلی افت فراوری محصولات چینی در ایران خودرو و سایپا به کمبود قطعات و بی میلی چینی ها به ادامه همکاری با خودروسازی ایران مربوط می گردد. اردیبهشت سال گذشته که آمریکا از توافق هسته ای و برجام خارج شد، خودروسازی را در اولویت تحریم قرار داد و سه ماه بعد به وعده اش عمل کرد.

از همان زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، روند خروج خودروسازان خارجی از کشور نیز شروع و در این بین، چینی ها خلاف پیش بینی های اولیه عمل کردند. گمان می رفت با توجه به تجربه قبلی، خودروسازان چینی نه تن ها بی اعتنا به تحریم، در ایران بمانند؛ بلکه با توجه به خروج شرکت های اروپایی و آسیایی معتبر، از فرصت استفاده و گستره فعالیت شان را نیز بیشتر نمایند.

با این حال این اتفاق رخ نداد و خودروسازان چینی نیز خواسته یا ناخواسته بر موج تحریم سوار و سطح مشارکت آن ها با خودروسازی ایران پایین آمد. در این شرایط اگر سناریوی بی میلی چینی ها برای همکاری با صنعت خودروی ایران را لحاظ کنیم، افت شدید و توقف فراوری بعضی خودرو های چینی در کشور، منشأ خارجی پیدا می نماید.

در واقع هرچند در اصل اینکه خودروسازان چینی نیز تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته اند تردیدی نیست، اما اینکه فراوری بعضی محصولات کاملا متوقف گردد، فعلا در حد یک سناریو اثبات نشده است.

بر پایه این سناریو، خودروسازان چینی نمی خواهند این بار و با توجه به شدت و سختی تحریم ها، زیر بار ریسک این ماجرا بروند و قصد دارند فراوری محصولات خود را در ایران به حداقل ممکن رسانده یا حتی متوقف نمایند. اگر این سناریو را بپذیریم، معنایش این است که خودروسازان چینی تهدید های آمریکا را مبنی بر جرایم سنگین مادی و معنوی، کاملا جدی گرفته و بنابراین قید حضور گسترده در بازار ایران را زده اند. البته یک نکته مهم دیگر نیز وجود دارد و آن، سخت شدن نقل و انتقال پول با موضوع ایران است.

درست است که کونلون بانک چین همکاری با ایران راقطع ننموده، اما تاکید نموده فقط در چارچوب اقلام غیر تحریمی مشارکت خود را ادامه می دهد؛ بنابراین، چون قطعات خودرو جزو لیست تحریم است، خودروسازان چینی نمی توانند برای ارسال قطعات به ایران، نقل و انتقال پول انجام دهند.

طبعا وقتی امکان نقل و انتقال پول فراهم نباشد، انگیزه خودروسازان چینی برای ادامه فعالیت در ایران کاهش می یابد و حتی ممکن است به سمت قطع ارتباط کامل بروند.

البته پیش تر گفته شده که توافقاتی برای تسویه حساب با خودروسازان چینی از محل منابع اقتصادی ایران در این کشور، اجرا شده و بنابراین امکان ارسال قطعات همچنان هست، هرچند آمار های فراوری صحت این موضوع را زیر سوال می برد. به هر حال اگر این سناریو را در نظر بگیریم، مونتاژ محصولات چینی در ایران خودرو و سایپا به دلیل بی میلی چشم بادامی ها به ادامه همکاری، رو به توقف خواهد رفت.

آن طور که در گزارش ارائه شده به بورس توسط خودروسازان آمده است، برنامه ایران خودرو و سایپا برای محصولات چینی، حول محور افت شدید و توقف فراوری می چرخد. در این بین، گویا فراوری برلیانس طی امسال متوقف خواهد شد و برای چانگان و آریو نیز تیراژی بسیار پایین در نظر گرفته شده است.

البته با توجه به اطلاعیه اخیر سایپا، احتمالا آریو نیز بر خلاف آنچه در صورت های اقتصادی آمده، به سمت توقف فراوری خواهد رفت. از آن سو، اما ایران خودرو نیز به بورس اعلام نموده فراوری هایما و دانگ فنگ را ادامه می دهد، منتها با تیراژی پایین. با در نظر دریافت سناریوی مورد بحث، هیچ بعید نیست میهمانان چینی ایران خودرو نیز بر خلاف آنچه پیش بینی شده، با توقف فراوری روبرو شوند.

توقف مدیریت شده فراوری؟

به سراغ سناریو دوم برویم، همان که می گوید فراوری محصولات چینی ایران خودرو و سایپا به طور موقت و به دلیل ناهمخوانی هزینه های فراوری و قیمت فروش، افت نموده یا متوقف شده است. ریشه این سناریو را باید در قیمت گذاری دستوری دانست، چه آنکه خودروسازان مجبورند با وجود رشد هزینه های فراوری مربوط به مواد اولیه و ارز و دستمزد نیروی انسانی و بیمه و...، محصولات خود را با قیمت های قدیم بفروشند.

این یعنی محصولات چینی ایران خودرو و سایپا با هزینه ای گزاف به فراوری می رسند و با قیمتی بسیار پایین تر به فروش می روند و در نتیجه، ضرر و زیان کلانی نصیب آن ها می گردد؛ بنابراین اگر این سناریو را ملاک قرار دهیم، خودروسازان به عمد و برای آنکه بیش از این ها دچار ضرر و زیان ناشی از تفاوت قیمت تمام شده و نرخ فروش محصولات چینی نشوند، فراوری را محدود یا متوقف نموده اند.

در حال حاضر اگرچه در ظاهر قیمت خودرو ها مطابق فرمول حاشیه بازار مشخص می گردد، اما در عمل، مشخص قیمت ها دستوری است و به همین دلیل، هزینه فراوری با قیمت فروش همخوانی ندارد. به گفته یکی از مدیران خودروسازی، در حال حاضر هزینه فراوری فلان خودروی چینی چیزی حدود 130 میلیون تومان است، اما شرکت سازنده مجبور است آن را چند 10میلیون تومان پایین تر به مشتریان تحویل دهد.

به گفته وی، از همین رو برای شرکت سازنده صرف نمی نماید در این شرایط که قیمت گذاری دستوری بر بازار خودرو حاکم است، تمام توان خود را برای فراوری محصولات چینی به کار گیرد و فعلا صبر می نماید تا پس از فراهم شدن فضای مناسب (امکان فروش محصول با قیمت نزدیک به بازار)، فراوری را احیا نموده یا افزایش دهد.

اگر این سناریو درست باشد، کوشش خودروسازان برای جلب رضایت مشتریان به انصراف از خرید محصولات چینی، در راستای حواله کردن فراوری به آینده است. در واقع خودروسازان می خواهند ابتدا از پیش فروش های قبلی که با قیمت هایی بسیار پایین تر از نرخ فعلی بازار اجرا شده اند، خلاص و سپس فراوری را از سر گرفته و محصولات چینی را با قیمت های جدید بفروشند.

جدا از اینکه این رفتار خودروسازان در شرایط فعلی توجیه دارد یا نه، نکته دیگر اینجاست که این سناریو (در صورت درست بودن) نتیجه سیاست دولت مبنی بر سرکوب قیمت است. به نظر می رسد اگر قیمت گذاری آزاد بود و خودروسازان می توانستند محصولات خود به ویژه چینی های مونتاژی را نزدیک به نرخ بازار بفروشند، دلیلی برای توقف فراوری وجود نداشت.