درگیری های جنوب یمن چه پیامدهایی به دنبال دارد؟ - مجله پریها

به گزارش خبرنگاران، روزنامه واشنگتن پست در گزارشی درباره درگیری های اخیر میان نیروهای وابسته به دولت مستعفی یمن و تاثیر این تحولات بر وضعیت فعلی این کشور نوشته است: تازه ترین خشونتی که به عنوان جنگ داخلی در جنگ داخلی یمن شناخته می شود، شبه نظامیان جدایی طلب جنوب را علیه دیگر نیروهای همسو با دولت مستعفی عبدربه منصور هادی برانگیخته است. تنش میان این نیروها از سال گذشته میلادی آغاز شد اما در ماه جاری میلادی چنان افزایش یافت که به بروز وخیم ترین دیگری میان آنان منجر شده است.

دو طرف حاضر در این درگیری با ائتلاف منطقه ای کشورهای سنی مذهب به سرپرستی عربستان و امارات همسو هستند؛ ائتلافی که در سال 2015 به مقابله با شبه نظامیان حوثی پرداخت. هدفی که این ائتلاف ظاهرا دنبال می کند، بازگرداندن دولت منصور هادی و جلوگیری از نفوذ نیروهای شیعه در منطقه است.

جنگ در یمن که فقیرترین کشور خاورمیانه است، فقر و بیماری روزافزون را به دنبال داشته است و یمن اکنون به تعبیر سازمان ملل با بدترین بحران انسانی جهان روبه رو است.

اوایل ماه اوت، درگیری ها میان جدایی طلبان تحت حمایت امارات و نیروهای وفادار به هادی که تحت حمایت عربستان هستند، در شهر استراتژیک عدن در جنوب یمن آغاز شد. نخستین جرقه این درگیری حمله موشکی به یک رژه نظامی بود که منجر به کشته شدن ده ها شبه نظامی جدایی طلب شد. آنان تا حدودی حزب اسلامی اصلاح را مسئول این حمله می دانند که همسو با دولت مستعفی است.

جدایی طلبان، کنترل عدن، جایگاه دولت مستعفی را در دست گرفتند که شکاف میان عربستان و امارات را عمیق تر کرد. درگیری در هفته های اخیر به رغم درخواست ها برای آتش بش به دیگر مناطق جنوبی گسترش یافته است. سعودی ها و امارات هر دو حملاتی موشکی را در حمایت از جبهه های نیابتی خود در یمن صورت داده اند.

نیروهای دولت مستعفی یمن روز چهارشنبه وارد عدن شدند و ادعا کردند که این شهر را پس گرفته اند اما روز پنجشنبه، نیروهای جدایی طلب اظهار کردند که کنترل این شهر را در دست گرفته اند. به گفته گروه های حقوق بشری، درگیری شدید میان این نیروها موج تازه ای از تلفات غیرنظامیان را در این شهر به دنبال داشت.

این درگیری ها اما می توانند پیامدهایی را فراتر از این منطقه به دنبال داشته باشند که دست کم می توان به شش مورد از آن ها اشاره کرد:

1) جدایی دائمی یمن

تنش های فعلی در جنوب یمن در چندین دهه شکاف میان شمال و جنوب این کشور ریشه دارد. یمن زمانی دو کشور بود؛ یمن شمالی و یمن جنوبی که در سال 1990 با یکدیگر متحد شدند.

بسکمک از ساکنان جنوب همچنان به شمالی ها که چندین دهه بر این کشور حکومت کرده اند، مشکوک هستند و آنان را به حاشیه راندن مالی و سیاسی جنوبی ها متهم می کنند.

جدایی طلبان خواستار جدایی دوباره جنوب یمن از شمال آن هستند. تحلیلگران بر این باورند که حتی اگر چنین اتفاقی رخ ندهد، تشکیل یک دولت مرکزی قدرتمند در یمن پس از بیش از چهار سال درگیری و بی اعتمادی نامحتمل به نظر می رسد.

در حال حاضر مراکز قدرت مختلفی در سراسر یمن شکل گرفته اند. برخی تحلیلگران می گویند یک نظام فدرال که کشور را به مناطق خودمختاری تقسیم کند، بهترین چیزی است که می توان امیدوار به رخ دادنش بود.

2) شکاف میان دو قدرت عرب منطقه

با اینکه عربستان و امارات علیه حوثی ها و ایران با یکدیگر همسو هستند، دیدگاه های متفاوتی درباره آینده یمن دارند. امارات و جدایی طلبان از اتحاد هادی با حزب اصلاح که علی محسن الاحمر، معاون هادی از اعضای آن است، فاصله می گیرند. رهبری امارات، اصلاح را به دلیل ارتباطش با اخوان المسلمین یک تهدید می داند زیرا امارات و متحدانش این جنبش را افراطی می دانند. با این حال، عربستان معتقد است که اصلاح نقش مهمی در جنگ یمن و سیاست آینده آن دارد.

در حالی که سعودی ها نقش خود در یمن را بازدارنده ای در برابر ایران می دانند، اماراتی ها به دنبال نفوذ بر شاخ آفریقا و جنوب شبه جزیره عربستان هم هستند؛ جایی که راستا حمل و نقل های دریایی در دریای سرخ و اقیانوس هند از آن می گذرد. تحلیلگران می گویند، عدن با بندری که در دریای سرخ دارد، موقعیت مالی ارزشمندی در اختیار امارات می گذارد.

امارات برای کنترل این منطقه از سیاستمداران بانفوذ جنوبی حمایت کرده و جدایی طلبان، سران قبایل و دیگر شبه نظامیان جنوب را تامین مالی کرده و به آنان تسلیحات داده است.

در ماه ژوئن نشانه تازه ای از شکاف در ائتلاف تحت رهبری سعودی ها بروز کرد. امارات اظهار کرد که نیروهای زمینی خود را از جنوب یمن خارج می کند؛ اقدامی که به گفته مفسران نشان می دهد اماراتی ها دیگر با رویکرد سختگیرانه سعودی ها در خصوص ایران موافق نیستند.

درگیری های اخیر اتحاد این ائتلاف را بیش از پیش دچار سستی کرده است. هواپیماهای سعودی ها مواضع جدایی طلبان را بمباران کرده اند و جت های امارات هم نیروهای دولت یمن را نشانه گرفته اند. سوالی که ذهن عده زیادی را به خود مشغول کرده این است که آیا این شکاف ها در حوزه های منطقه ای دیگر تاثیری بر روابط عربستان و امارات خواهند داشت؟

3) سوء استفاده القاعده و داعش از ناآرامی ها

جنوب یمن مدت ها پناهگاهی برای وابستگان القاعده در یمن بوده است. القاعده یمن یا القاعده در شبه جزیره عرب که آمریکا آن را خطرناک ترین شاخه این شبکه تروریستی می داند، بارها غرب را هدف حملات خود قرار داده است و حمله آن به ناوشکن USS Cole در سال 2000، جان باختن 17 ملوان آمریکایی را در پی داشت.

کمپین حملات هوایی علیه این گروه آن را تضعیف کرد اما همچنان نیرویی قدرتمند در جنوب باقی مانده است. در سال های اخیر همچنین نیروهایی وابسته به داعش نیز در این منطقه ظهور کرده اند.

هر دوی این گروه های تروریستی در ماه جاری و در میانه درگیری ها و هرج و مرج های عدن، فرصت را برای خود مناسب دیده اند. به گفته الیزابت کندال، پژوهشگر یمن در دانشگاه آکسفورد، القاعده یمن 9 بار به نیروهای جدایی طلب تحت حمایت امارات حمله کرده است. داعش نیز دست کم دو حمله در عدن داشته که نخستین حملات این گروه در این منطقه طی بیش از یک سال اخیر است. کندال می گوید: القاعده یمن و داعش در حال سوء استفاده از خلا امنیتی فزاینده در جنوب یمن هستند.

4) ایجاد اخلال در حمل ونقل دریایی جهانی

عدن به شیوه ای استراتژیک در دهانه دریای سرخ قرار گرفته است. این شهر بندری همچنین در نزدیکی تنگه هرمز و باب المندب قرار گرفته که دسترسی به کانال سوئز را میسر می کند. این دو تنگه دو راستا کشتی رانی حیاتی هستند که نفتکش های اروپایی و آسیایی هر روز از آن ها عبور می کنند.

اختلال هایی که درگیری ها، حملات هوایی و بمباران ها یا تسلط احتمالی شبه نظامیان بر جنوب می توانند در حمل و نقل های دریایی ایجاد کنند، می تواند بر تامین نفت و بهای جهانی سوخت تاثیرگذار باشد. همه طرف ها از جمله حوثی ها توانایی حمله به کشتی ها در دریا را دارند؛ اتفاقی که در جریان جنگ یمن رخ داده است.

5) ایجاد اخلال در کمک های بشر محبت آمیز به مردم یمن

عدن نه تنها برای جنوب، بلکه برای بسکمک از بخش های شمال یمن یکی از بنادر کلیدی ورود کمک های بشرمحبت آمیز و کالاهای تجاری است. طبق گزارش سازمان ملل، حدود 80 درصد از مردم یمن، معادل 24 میلیون نفر نیازمند کمک های بشرمحبت آمیز هستند که 14.3 میلیون نفر از آن ها به کمک های بشرمحبت آمیز نیاز مبرم دارند. درگیری ها در عدن اما ده ها گروه امدادی را از عملکرد مناسب بازداشته است.

جیسن لی، مدیر موقت بخش یمن صندوق نجات بچه ها روز چهارشنبه در بیانیه ای اظهار کرد: فرودگاه عدن از 28 اوت به طور موقت بسته شده و پروازهای آن متوقف شده اند. علاوه بر آن، بندر عدن برای وارد کردن و توزیع ملزومات و خدمات اساسی در سراسر یمن حیاتی است و ناامنی این ماموریت را تهدید می کند. بسیار نگران کننده است که شاهرگ های حیاتی هوایی و دریایی در خطر قطعی هستند.

6) نیاز به توافق صلحی جامع تر

اقدامات صلح برای خاتمه دادن به درگیری یمن در حدیده متمرکز شده اند. آتش بس شکننده سازمان ملل نیز همچنان برقرار است. مقامات سازمان ملل و نیروهای امدادی امیدوارند که در صورت پایدار ماندن صلح در حدیده، این آرامش می تواند به کاهش تنش در دیگر بخش های یمن نیز کمک کند اما تنش ها در جنوب می توانند آتش بس حدیده را نابود کنند زیرا متحدان ائتلاف با هم در جنگ هستند و این فرصتی برای حوثی ها خواهد بود تا حدیده را تصرف کنند. درگیری های جنوب همچنین نشان می دهند، خصومت هایی که ناآرامی های داخلی متعددی را در یمن به دنبال داشته، نمی توانند با ایجاد صلح در یک شهر حل و فصل شوند.

کندال، پژوهشگر یمن در دانشگاه آکسفورد با اشاره به درگیری های جنوب یمن می گوید: درگیری شمال و جنوب روند صلح را نابود می کند. جامعه بین الملل امیدوار بود که آتش بس حدیده بتواند زمینه ساز آتش بس های دیگر باشد. درگیری های اخیر نشان می دهند که باید رویکردی گسترده تر، همه جانبه و پیچیده تر را در خصوص یمن در نظر گرفت.