موش و خرس دست دوستی می دهند، ارنست و سلستین با رنگ و بوی شرقی - مجله پریها

انیمیشن فرانسوی ارنست و سلستین که یکی از انیمیشن های خارجی راه یافته به اسکار سال 2014 بود، پیروزیت های زیادی در جهان کسب نموده و هر چند پیروز به کسب اسکار نشد و این رقابت را به یخ زده آمریکایی واگذار کرد، اما به عنوان یکی از فیلم های بخش رقابت اصلی فستیوال جهانی فیلم انیمیشن جهان یعنی فستیوال انیمافست زاگرب در سال 2013 انتخاب شد و فیلم افتتاحیه این بخش بود.

این انیمیشن یکی از آن محصولاتی است که ثابت می نماید فقط پیکسار نیست که می تواند انیمیشن های تاثیرگذار و متفاوت بسازد بلکه در گوشه و کنار جهان هنوز هستند استودیوهایی که با بودجه کم و با تکنولوژی ساده، بدون بهره دریافت از جار و جنجال و ستاره های میلیونی و استفاده از شیوه های سه بعدی و غیره، باز هم می توانند انیمیشنی بسازندکه تایید منتقدان و تماشاگران را به دست بیاورد.

انیمیشن ارنست و سلستین دقیقا ابراز وجود سینما فرانسه در برابر آمریکاست. فرانسوی ها کوشش نموده اند با این انیمیشن از توانایی های هنری خودشان در برابر قدرت بازار و توانایی های تکنولوژیکی هالیوود دفاع نمایند و در این زمینه پیروز هم بوده اند.

آنها بار دیگر بر آوانگارد بودن خودشان پافشاری نموده اند و با انیمیشنی که از نظر فنی بسیار هنرمندانه است، موضوعی ساده را که بر دوستی تکیه دارد، به جای موضوع های پرحادثه هالیوودی انتخاب نموده اند؛ موضوعی که مستقیم از دل کتاب های کودک فرانسوی که در نیمه اول قرن بیستم در فرانسه منتشر شده، شکل گرفته نه این که حاصل کوشش گروهی نظریه پرداز و فیلمنامه نویس باشد که با توجه به بازار فروش شکل گرفته است.

امروز دیگر کمتر استودیویی را می توان یافت که به دنبال خلق ابتکار در ساخت انیمیشن های دو بعدی باشد، اما به نظر می رسد در فرانسه هنوز این جسارت وجود دارد و ارنست و سلستین یکی از نمونه های آن است.

پیروزیت جهانی

این انیمیشن به جز نامزدی در اسکار برای بهترین انیمیشن، نامزد 6 جایزه انی(عظیم ترین جایزه تخصصی انیمیشن) شد. در شصت و پنجمین دور جشنواره بین المللی فیلم کن هم در یکی از بخش های جنبی روی پرده رفت و نامزد سه جایزه شد که یکی از آنها را از آن خود کرد. به عنوان بهترین انیمیشن سال فرانسه و بلژیک انتخاب شد و جایزه سزار را به دست آورد.

حضور در جشنواره های کشورهای منطقه ما از جمله جشنواره بین المللی فیلم دبی و برگزیده شدن به عنوان فیلم منتخب تماشاگران هم از جمله افتخارات دیگر این فیلم است.

این فیلم در جشنواره بین المللی فیلم تورنتو و هنگ کنگ هم شرکت نموده است.

این انیمیشن 80 دقیقه ای به کارگردانی استفان آبیئر، وینسفت پاتار و بنجامین رنر، محصول فرانسه، بلژیک و لوکزامبورگ است.

نویسنده فیلمنامه دنیل پناک است که با اقتباس از نوشته های گابریله وینسنت، قصه فیلم را نوشته است.

گروه کارگردانی چاشنی طنز تلخ بلژیکی را به فرمول فیلم اضافه نموده اند، اما فضای دو بعدی و موسیقی آرام، حال و هوای دیگری به فیلم داده اند.

در نسخه انگلیسی آن فارست ویتاکر و مکنزی فوی در دو نقش اصلی حرف زده اند در حالی که در نسخه اصلی (فرانسوی) لمبرت ویلسون در نقش ارنست و پائولین برونر در نقش سلستین صداپیشگی نموده اند. فیلم در فوریه 2014 در آمریکا به نمایش درآمد.

قصه از کجا آغاز می شود؟

قصه از دشمنی آغاز می شود. در دو جهان موازی یکی روی زمین که مکان زندگی خرس هاست و دیگری زیر زمین که محل زندگی موش ها است و آنها،مشغول زندگی روزانه خود هستند. موش ها دارند خرید می نمایند، سوار آسانسور می شوند و تاکسی می گیرند و یکی از آنها، یک موش کوچک به نام سلستین هم در یتیم خانه درس می خواند. درس امروز او بر مساله دشمنی خرس ها با موش ها تکیه دارد و این که موش یک لقمه چپ خرس محسوب می شود.

در این انیمیشن انسان ها جایی ندارند و شخصیت های دو جهان را خرس ها و موش ها تشکیل می دهند.

سلستین شک دارد که داستان دشمنی موش و خرس کاملا درست باشد. او که عاشق نقاشی است، مجبور است دندان پزشکی بخواند و برای این کار باید به بالای زمین برود تا بتواند دندان های افتاده خرس ها را از زیر بالش هایشان جمع کند. او دندان یک بچه خرس را می دزدد اما اعضای خانواده متوجه می شوند و او در حین فرار از پنجره خانه درون یک سطل زباله می افتد و زندانی می شود.

صبح روز بعد یک خرس بیکار و گرسنه که اسمش ارنست است، سلستین را پیدا می نماید و می خواهد او را بخورد. سلستین می تواند ارنست را مجاب کند تا او را نخورد. استدلال او سرراست است:

فکر می کنی خوردن موشی مثل من سیرت می کنه؟ من فقط پوست و استخونم و اینکه برا سلامتیت بده که چیزی رو از تو سطل زباله پیدا کنی و بخوری. تو که باور نمی کنی چقدر بیماری تو این چیزا هست مثل آنفولانزا، تیفوس، وبا، بیماری های کبدی و … . می خوایی هر چی بیماری اینجاست رو بگیری؟!

در عوض سلستین انباری پر از غذا را به ارنست نشان می دهد.

سلستین به جهان موش ها بازمی شود و ماموریت پیدا می نماید که دوباره به جهان خرس ها برود و دندان های بیشتری جمع کند. این بار او متوجه دستگیر شدن ارنست می شود و به او یاری می نماید تا از دست پلیس فرار کند. ارنست هم در مقابل به او یاری می نماید تا دندان های مغازه دندان فروشی را بدزدد و آن ها را به جهان موش ها ببرد. اینجاست که موش ها متوجه حضور ارنست می شوند و موش های پلیس ارنست و سلستین را دنبال می نمایند و در حال فرار در جهان خرس ها توسط خرس های پلیس تعقیب می شوند.

در پایان داستان ارنست و سلستین توسط پلیس دستگیر و از هم دور می شوند. از ارنست جای سلستین را می پرسند و از سلستین جای ارنست را اما هیچ یک به دلیل علاقه ای که به هم پیدا نموده اند جای همدیگر را به پلیس ها نشان نمی دهند. در نهایت سلستین توسط خرس ها و ارنست توسط موش ها دستگیر می شوند. سلستین و ارنست در دادگاه از خود دفاع می نمایند. وقتی ساختمان دادگاه ها در دو جهان (جهان خرس ها - جهان موش ها) آتش می گیرند همه به غیر از سلستین و ارنست دادگاه ها را بدون یاری به قاضی ها ترک می نمایند. این دو پیروز می شوند موش قاضی و خرس قاضی را نجات دهند و ثابت نمایند که شایستگی توجه ویژه ای را دارند.

زندگی در این دو جهان مثل جهانی انسان هاست. بعضی ها منفی باف هستند: مثل آموزگار یتیم خانه، بعضی روحیه هنری دارند مثل سلستین و بعضی حریص و پول پرست هستند مثل خانواده ای در جهانی خرس ها که پدر در مغازه اش شیرینی می فروشد تا دندان های بچه ها خراب شود و مادر خانواده به آنهایی که دندان خود را از دست داده اند، دندان می فروشد.

سلستین و ارنست هم به نوعی تحت تاثیر همین فشار زندگی هستند. سلستین می گوید: اونا نمیخوان من نقاشی بکشم، میخوان دندون پزشک بشم و ارنست ضمن همدردی با سلستین می گوید: می فهمم چی میگی. منم می خواستم بازیگر بشم، موسیقی دان و داستان گو ولی اونا می خواستن من قاضی بشم.

نقد فیلم

با وجود همه جذابیت ها و لطافت های بصری، داستان فیلم باز هم قابل حدس و شاید شعاری به نظر می رسد. از زمانی که ارنست به چنگ موش ها می افتد و از زمان زندانی شدن سلستین توسط خرس ها و به ویژه در طی محاکمه جداگانه ارنست و سلستین، فیلم دچار نمادهایی تکراری می شود و رسیدن به یک دوستی ساده، از مسیری هیجانی که مستلزم قهرمانی است، ممکن می شود.

داستان ارنست و سلستین برگرفته از کتابی با ھمین نام به قلم گابریله ونسان روایت دوستی غیرمعمول یک خرس با نام ارنست و یک موش با نام سلستین است.

بنجامین رنر، کارگردان ارنست و سلستین درباره علل پیروزیت اثرش می گوید: معتقدم کتابی برای اقتباس انتخاب می شود که شخصا با آن ارتباط برقرار کنیم. من با کتاب گابریله ونسان این ارتباط را برقرار کردم. البته تفسیر و تعبیر، شخصی است. ولی نکته ھای بسیاری در کارش بود که دوست داشتم؛ طراحی تمیز و خالصش، با خطوط کم ولی در عین حال بسیار غنی و با احساس.

این فیلم که در جذب نظر منتقدان پیروز عمل نموده اولین انیمیشنی شد که جایزه ماگریت بهترین فیلم را برد.

گفته شده که 98 درصد منتقدان فیلم را تازه و جذاب خوانده اند و از 46 نقد، پیروز به کسب امتیاز 8.4 از 10 امتیاز شده است.

اندرو چان از منتقدان استرالیایی درباره این فیلم نوشته است: داستانی انسانی از دوستی دو دشمن بعید، موشی که پایان به هماهنگی با یک خرس می رسد. به همین دلیل منتقدان این فیلم را پیغام آور دوستی نامیده اند.

این فیلم جایزه عظیم انجمن منتقدان بلژیک را برده و از سوی انجمن منقتدان فیلم لس آنجلس به عنوان بهترین فیلم انیمیشن انتخاب شده است.

در عین حال طراحی و سبک انیمیشن بخش مهمی از پیروزیت فیلم را می سازد. شخصیت هایی که با دست کشیده شده اند از نظر طراحی خیلی مو به مو کشیده نشده اند، تا همان حالت خیال گونه به مخاطب ارایه شود. اما از نظر تنظیمات رنگی که بسیار ملایم اما غنی هستند، کاری شبیه آبرنگ و در نهایت لطافت ارایه شده است.

در سایت راجر ایبرت این انیمیشن امتیاز 3.5 از 4 را دریافت نموده است.

نگاهی به کتاب های منبع فیلم

این انیمیشن با استفاده از داستان های یک مجموعه کتاب کودک نوشته گابریله وینسنت (2000-1929) خلق شده است. کتاب های این مجموعه شامل داستان های ساده ای برای بچه ها هستند که موضوع هایی مثل سلستین و ارنست در پیک نیک و ...را دربر می گیرند.

تصویرگری وینسنت برای این کتاب ها فوق العاده است و با خطوطی ظریف و رنگ هایی سرد با لبه هایی که تار می شوند، توجه را بر حیوانات متمرکز می نماید.

مقایسه ای با جهانی شرق

این فیلم برخلاف بعضی انیمیشن های هالیوودی و غربی، جهانی شرقی دارد و داستانش بر پایه مهر و دوستی و پرهیز از حرص و طمع و قضاوت های بی اساس شکل گرفته است؛ مفاهیمی که رنگ و بوی شرقی دارند و بارها در انیمیشن های ایرانی نیز تکرار شده اند. این اثر اقتباسی حال و هوای انیمیشن های دهه های گذشته را دارد که پیغام های انسانی خود را به بچه ها منتقل می کردند. درحالی انیمیشن های خارجی در ایران دوبله و در شبکه های رسمی کشور پخش می شوند که جای آثاری از این دست خالی است.

از دیگر نکات قابل توجه این است که فرانسوی ها نگاهی جدی به داشته های ادبی خود دارند و با اقتباس از یک مجموعه کتاب این انیمیشن را ساخته اند که این موضوع یادآوری می نماید چقدر ادبیات می تواند منبع مهمی برای فیلم ها باشد و با توجه به اینکه ادبیات ایران نیز سرشار از کتاب ها و داستان های قابل اقتباس است این امر می تواند یک یادآوری جدی برای فیلمسازان ایرانی نیز باشد.

از سوی دیگر ضروری است به این نکته اشاره شود که الگوی دوستی دو موجود از دو جهان متفاوت و بعضا متضاد بارها در انیمیشن های مختلف تکرار شده ولی در بعضی الگوها این رودررویی در قالب دشمنی ها و تعقیب و گریزها بوده که نمونه آن تام و جری است و در بعضی دیگر سعی شده وجهه دوستی و محبت پررنگ شود.